«Жас археолог»

Ақтөбе облыстық тарихи-өлкетану музейінде 1975 жылы алғаш рет «Жас археологтар» үйірмесі жұмыс жасай бастады. Оған музейдің ғылыми кеңесінің мүшесі Виктор Васильевич Родионов және аға ғылыми қызметкер Ирина Николаевна Степнова жетекшілік етті.

Одан кейінгі жылдары Ақтөбе педагогикалық институты мен облыстық жас туристер станциясы жанынан жас археологтармен жұмысты Ақтөбенің тұңғыш кәсіби археологы Сергей Юрьевич Гуцалов жүргізді.

Тәуелсіздік алған жылдары мектеп үйірмелері бірінен соң бірі тоқтады. Бірнеше жыл өткен соң 2013 жылы Ақтөбе облысының Қарғалы ауданында оқушылардың жас археолог үйірмесі өз қызметін бастады (Жетекшісі: Бағдат Омарбеков). Үш жыл жұмыс жасаған үйірменің оқушылары археология ғылымы туралы мол мағлұмат алып, кәсіби-шаруа жұмыстарына қатысып үлгереді.

2016 жылы жас археологтардың үйірмесі Ойыл ауданында ашылды. Жас зерттеушілер ғылыми-тәжірибелік конференцияларға үздіксіз қатысып, жүлделі орындарға ие болды. Олар аудан аумағындағы Құмсай, Сорлақмола, Сегізсай қорымдарының қазба жұмыстарына қатысты. Ойылда табысты жұмыс істеген «Жас археолог» үйірмесінің жұмыстары елімізде кеңінен таратылуға тиіс авторлық бағдарлама ретінде ұсынылды.

Республикалық «Рухани қазына» фестивалінде үйірме бағдарламасы «Балаларға арналған үздік музейлік жоба» номинациясын жеңіп алды. Оқушылар ізденімпаздық жұмыстарын болашақта университет қабырғасында жалғасатын ғылыми жобаларға айналдыруды мақсат етті. Музейдің қызметкері Медет Құлмұқановтың жетекшілігімен үйірме 6 жыл жүйелі түрде жұмыс істеді.

Бүгінде Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті тарих факультетінің студенттері қатысатын «Жас археолог» үйірмесі жалғасын табуда. Болашақ тарихшылар археологиялық қазба жұмыстарына белсене араласып, жұмыс уақытының екінші жартысында қазба жұмыстары барысында табылған археологиялық олжаларды қалпына келтіріп, өңдеу жұмыстары, қорғандар мен қорымдарға жүргізілген ғылыми-зерттеу жұмыстарына белсене араласады.

2022 жылы күз айында мектеп оқушыларына арналған үйірме жұмысы облыстық тарихи-өлкетану музейі қабырғасынан бастау алды. Мақсаты – оқушыларды өлкеміздің өткен тарихы мен мәдени құндылықтарын зерттеуге бағдар беру, далалықта жұмыс жасау тәжірибесін үйрету.

М.Дулатов атындағы №63 мектеп-лицейімен байланыс орнатылып, оқушыларды үйірмеге тарту көзделді. 5-11 сынып оқушыларының деңгейіне сәйкес оқу бағдарламасы жасақталып, тақырыптық-күнтізбелік жоспар құрылды. Қазіргі таңда 10 оқушы — үйірменің тұрақты мүшелері. Жұмыстың барлығы музей қабырғасында өтеді, сабақ өткізуге арнайы жиын залы бар және интерактивті панельмен жабдықталған. Практикалық сабақтар «Археология» залында және камералдық өңдеу кабинетінде өтеді.

«Жас археолог» үйірмесінің қатысушылары аптасына бірнеше сағат музей жанындағы үйірмеге қатыса отырып, әлемнің құпиялары мен ежелгі тарихына тәжірибе барысында үңіліп, өткеннің тілсіз куәгерлерін - қыш ыдыстарды, әшекей бұйымдарды, тұрмыстық заттарды, қару-жарақтарды және т.б. жәдігерлерді көре алады. Оқушылар ғалымдармен бірге артефактілерді қалпына келтіру үрдісіне қатыса отырып, олардың пайда болуын зерттей алады. Осылайша аналитикалық ойлау және ғылыми ізденіс дағдыларын арттырады. Жинақталған тәжірибе бойынша мектеп оқушылары конференцияларға, олимпиадаларға қатысып, кейіннен ғылыми мақалалар жазып басылымға шығарады.

Бір жыл жұмыс жасау барысында оқушыларымыз 2 рет республикалық онлайн байқауына қатысты, жаз айында археологиялық қазба жұмысының жүргізілуіне үлестерін қосты және жалпы білім беретін пәндер бойынша Республикалық зерттеу жобалар конкурсының облыстық кезеңінде бақтарын сынады.

2023 жылдың жұмыс қорытындысы

Республикалық байқау

2023 жылдың ақпан айында Қалалық жас туристер стансасы еліміздегі ұлттық ЮНЕСКО клубтары федерациясымен бірлесіп «Музей — тарих куәсі» республикалық онлайн байқауын өткізді.

Байқауға Ақтөбе, Қостанай, Абай, Қызылорда, Павлодар облыстары мен Алматы қаласынан оқушылар қатысты.

Музей жәдігерлері мен өлке тарихына деген қызығушылығын арттыру мақсатында ұйымдастырылған байқауға еліміздің мектептеріндегі 7-11 сынып оқушыларынан 59 жұмыс қабылданды. Білім бәйгесіне Міржақып Дулатов атындағы №63 мектеп-лицейінің 7 «а» сынып оқушысы, «Жас археолог» үйірмесінің мүшесі Мағжан Ахметжанұлы қатысып, облыстық тарихи-өлкетану музейі туралы түсірілген бейнеролигін ұсынды.

Байқау қорытындысында Мағжан ІІ орынға ие болды. Бұл - үйірменің үлкен байқаудағы алғашқы жетістігі еді.

Сәуір айында «Ұлттық мәдени-ағартушылық» жобасының «Туған өлкем» фестивалі аясында 18 сәуір - Халықаралық ескерткіштер мен тарихи орындар күніне орай «Ескерткіш - ел мұрасы» республикалық онлайн байқауы ұйымдастырылды.

Байқау мақсаты - оқушыларды өз өлкесіне деген сүйіспеншіліктерін, патриоттық сезімдерін арттыру, туған жерінің тарихы мен мәдениетін танып-білуге және белгілі тарихи тұлғаларды құрметтеп, ізденуге баулу.

Қазақстандық Ұлттық ЮНЕСКО Клубтары Федерациясының қолдауымен байқауды Ақтөбе қалалық жас туристер стансасы ұйымдастырды.

Жас археолог Мағжан Ахметжанұлы «Туған өлке - тұнған тарих» номинациясы бойынша қаламыздағы Әбілқайыр хан ескерткіші мен музейдің Қазақ хандығы залындағы тарихи тұлғаға арналған экспозиция туралы бейнеролик түсіріп, оны ойдағыдай қорғап шықты.

Нәтижесінде Мағжан Қазақстандық Ұлттық ЮНЕСКО Клубтары Федерациясының І дәрежелі дипломымен марапатталды.

Археологиялық қазба жұмысы

2023 жылдың шілде айында Ақтөбе қаласы, Есет батыр шағын ауданында темір дәуіріне тиесілі қорған қазылды. Оқушыларымыз қорғанның құрылысы, жерлеу ерекшеліктері және жәдігерлердің орналасу реттері бойынша ақпарат алды. Кәсіби-шаруа деңгейінде жұмыс жасау қабілеттері артты.

Ғылыми жоба жұмысы

Ғылыми жобаға зерттеу бағытын таңдамас бұрын оқушыларға Ақтөбе облысының өлке тарихы таныстырылды. Нәтижесінде археология тақырыбы таңдалып, Ойыл ауданында кездесетін Қаздыарал тұрағы зерттеу нысанына айналды.

Тақырыбы: «Қаздыарал - Батыс Қазақстанның ежелгі және ортағасырлық тұрғындарының ерекше ескерткіші».

Қаздыарал тұрағына қатысты материалдарды жинақтау мақсатында 2012 және 2020 жылдары жүргізілген зерттеулердің жетекшісі Аслан Мамедовпен, ғылыми қызметкерлер Баубек Мелисов және Нұршат Уразмаганбетовпен кеңесу, ақпарат алу жұмыстары атқарылды. Ойыл өзені бойындағы ескерткіштерге қатысты 10 әдебиет, интернет ресурстарынан 11 материалдар жинақталды. Ойылдағы есерткіштердің зерттелу тарихына және Қаздыарал тұрағына байланысты деректерді жинақтау үшін Ақтөбе облыстық тарихи-өлкетану музейі қорынан Ойыл ауданындағы Құмсай, Сегізсай, Сорлақмола, Ақбұлақ және Шөптікөл қорымдарына тиесілі көне археологиялық заттар көрсетілді.

Зерттеу жұмысын түсініп жазу үшін 2023 жылдың күз айында Ойыл ауданы, Ш.Берсиев атындағы ауылдық округі, Қаратал ауылынан 1,9 шақырым қашықтықта орналасқан «Қаздыарал» І, ІІ, ІІІ тұрақтары қаралды. Географиялық орналасуына көңіл бөлінді. Неолит, қола дәуірі кезеңдерінің жәдігерлері тіркелді және жерлеу орындары анықталды. Талдауға және қорытынды жасауға мол деректер жинақталды.

Жинақталған деректерге сәйкес жоба кіріспеден, екі тараудан, қорытынды мен сілтемесі берілген бірнеше әдебиеттерден құралды. Жоба қосымша суреттермен толықты.

Жалпы білім беретін пәндер бойынша республикалық ғылыми жарыстардың сараптама кезеңінде 57 ұпай жинау арқылы үйірменің мүшесі Мағжан Ахметжанұлы зерттеу жобалар конкурсының облыстық кезеңіне өтті. 2023 жылдың 24 қарашасында облыстық кезеңінің қорытындысы

«Жас археолог» үйірмесіне қабылданған оқушылар